Zmiany łagodne

Zmiany łagodne w piersiach 

Wszystkie zmiany w piersiach, które nam się przytrafiają lub mogą przytrafić i nie są rakiem piersi nazywamy zmianami łagodnymi. Jest to więc olbrzymia grupa przypadłości. Bez wątpienia dobrą wiadomością jest fakt, że około 80-85% zmian w piersiach to zmiany łagodne. Bez wątpienia też olbrzymim problemem jest fakt, że zmiany łagodne i rak dają takie same objawy.

Zmiany łagodne nie są rakiem, niewielki procent zmian łagodnych może jednak zwiększać ryzyko wystąpienia raka. Praktycznym więc wydaje sie podział zmian łagodnych na takie które:

– nie zwiększają ryzyka wystąpienia raka piersi,

– nieznacznie zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi,

– umiarkowanie zwiększają ryzyko wystąpienia raka piersi

Lekarze uwzględniając wszystkie informacje, które posiada z badania fizykalnego (z bardzo szczegółowym wywiadem), wyników badań obrazowych i ewentualnie wyniku biopsji piersi, uwzględniając stan emocjonalny pacjentki, wspólnie z pacjentką powinni opracować plan dalszego postępowania. Zmiany łagodne, które nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka piersi lub zwiększają to ryzyko w bardzo niewielkim stopniu nie wymagają częstrzych badań kontrolnych. Kobieta z takimi zmianami podlega takim samym badaniom kontrolnym i o takiej samej częstotliwości jak kobieta bez zmian w piersiach.

Zmiany łagodne, które w umiarkowanym stopniu podnoszą ryzyko zachorowania na raka piersi czasami wiążą się z częstrzym wykonywaniem badań kontrolnych, takich jak mammografia, USG piersi czy rezonans magnetyczny. To zależy od tak zwanego całokształtu obrazu. Jeżeli istnieją dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka lekarz może zaproponować podjęcie pewnych kroków, które mogą to ryzyko zminimalizować. Są to propozycje postępowania dostosowane do konkretnego przypadku: konkretna zmiana w piersi konkretnej kobiety, z taką a nie inną historią rodzinną, z taką a nie inną psychiką, w takiej, konkretnej sytuacji życiowej.

Kiedy należy zgłosić się do Specjalistycznej Poradni  Leczenia Chorób piersi lub lekarza specjalisty zajmującego się leczeniem chorób piersi (specjalista onkolog, chirurg onkolog, ginekolog):

• Kiedy wyczuwasz twardy guzek nie przesuwający się pod palcami,
• pojawił się wyciek z brodawki z widoczną krwią,
• pierś zmieniła kształt,
• skóra na piersi (całej lub tylko fragmencie) stała się pomarszczona, przybrała wygląd tzw. skórki pomarańczowej czy widać zaciągnięcie skóry,
• pojawiła się wysypka na lub wokół brodawki, lub wciąganie brodawki do piersi,
• ból piersi rzadko jest objawem raka piersi. Utrzymujący się uporczywy ból nie związany z miesiączką wymaga konsultacji specjalistycznej.

Powyższe zmiany wymagają pilnej dalszej diagnostyki i ewentualnie leczenia.

Badania diagnostyczne będą zależały od rodzaju objawów w danym przypadku, ale zawsze będą zawierały badanie fizykalne, badania obrazowe oraz w niektórych przypadkach badanie histopatologiczne.

Kiedy i jakie badania musimy wykonać w zależności od objawów ?

Co dalej?

Badania obrazowe zależą od objawów z jakimi się zgłaszamy do lekarza. Dopiero po wykonaniu wszystkich badań, lekarz może nam wytłumaczyć nasz problem i jeżeli to konieczne zaproponować leczenie. Często na podstawie samych badań obrazowych możemy powiedzieć, czy zmiana jest całkowicie łagodna. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie biopsji gruboigłowej w celu jednoznacznego określenia zmiany (jeżeli nie jesteśmy w stanie wykonać biopsji gruboigłowej, w przypadku zmian łagodnych czasami biopsja cienkoigłowa da nam odpowiedź). Jeżeli wynik histopatologiczny mówi nam, że zmiana jest łagodna na ogół nie musimy wykonywać dalszych badań. Często jednak dla zapewnienia pacjentce poczucia bezpieczeństwa, że zmiana nie powiększa się, zleca się wykonanie wcześniejszego badania kontrolnego za 6-12 miesięcy.

Niezależnie od zaleceń jednego lekarza, czasami warto jest skonsultować wyniki naszych badań z drugim specjalistą.

Najczęstsze zmiany łagodne w piersiach: torbiele i zmiany włóknisto-torbielowate, gruczolakowłókniaki i ból piersi omówię bardziej szczegółowo.

1. Torbiele i zmiany włóknisto-torbielowate

Czym są torbiele w piersiach?

Sa to łagodne zmiany (nie nowotworowe), które sa najczęstszą przyczyną wyczuwalnych guzków/guzka w jednej lub w obu piersiach. Są wynikiem naturalnych zmian w poziomie hormonów krążących we krwi, który zachodzi w ciągu naszego cyklu miesięcznego, stanu emocjonalnego, wieku itp. Często torbiele w piersiach są liczne.

Jakie są objawy torbieli w piersiach?

Torbiele w piersi wyczuwalne są jako miękkie lub twarde guzki różnej wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów, owalnego lub okrągłego kształtu, które mogą pojawić się nagle. Czasami torbiele powodują tzw. dyskomfort w piersiach (piersi są „obolałe“), mogą też być przyczyną bólu. Szczególnie przed miesiączką piersi mogą wywoływać dyskomfort lub ból w piersiach jako odpowiedź na zmiany w poziomie estrogenu we krwi.

Większość kobiet nie wyczuwa i nie odczuwa żadnych zmian z powodu torbieli, są one wykrywane przypadkowo przy okazji badań okresowych.

Torbiele mogą się pojawić również u mężczyzn, chociaż zdarza się to rzadko

Co wywołuje torbiele w piersiach?

Piersi zbudowane są ze zrazików (gruczołu produkującego mleko)  i przewodów mlekowych (struktur odprowadzaących mleko ze zrazików do brodawki sutkowej). Pomiędzy znajduje się tkanka włókniasta i tłuszczowa, która nadaje piersi kształt i wielkość. Czasami zraziki wypełniają się płynem tworząc torbiel piersi. 

Torbiele zwykle powstają w skutek naturalnych zmian wynikających z różnicy poziomu estrogenu we krwi związanego z wiekiem. W czasie cyklu miesięcznego estrogen odpowiada za zatrzymywanie wody w organiźmie. Torbiele pojawiają się w każdym wieku, najczęściej dotyczą kobiet pomiedzy 35 – 50 r.ż. Po menopauzie obniża się poziom estrogenu przez co rzadziej tworzą się nowe torbiele. U kobiet stosujących hormonoterapię zastępczą  (HRT) mogą dalej powstawać nowe torbiele.

Diagnostyka torbieli.

Torbiele wykrywamy najczęściej przy samobadaniu jako guzek w piersi lub przypadkowo wykrywamy je podczas profilaktycznej mammografii piersi lub w czasie badania piersi z innego powodu.

Jeżeli wyczuwasz sobie guzek w piersi musisz zgłosić sie do lekarza specjalisty lub poradni specjalistycznej (najczęściej potrzebne jest skierowanie od lekarza rodzinnego, dobrze jest skontaktować się z poradnią specjalistyczną przed wizytą u lekarza rodzinnego żeby dowiedzieć się jakie konkretnie skierowanie w danej poradni jest wymagane, np. czy do poradni chirurgicznej czy onkologicznej czy ginekologicznej, można się tego dowiedzieć telefonicznie). 

Lekarz specjalista wykona zawsze:

• badanie fizykalne (zbada twoje piersi i sam oceni charakter guzka- jego kształt, wielkość, przesuwalność wzgledem podłoża itp.
• zleci badania obrazowe: mammografię- jeżeli ukończyłaś/ukończyłej 40 lat i w czasie ostatnich 6 miesiecy nie miałeś/aś wykonywanej mammografii oraz USG (tzw USG celowane) wyczuwalnej zmiany. USG zróżnicuje czy wyczuwalna zmiana jest faktycznie torbielą czy może jest zmianą litą.

Czasami, jeżeli torbiel jest objawowa (bolesna, duża, zmieniająca kształt piersi) zostanie wykonana aspiracja czyli usunięcie płynu z torbieli i „zapadnięcie się„ ścian torbieli. Po aspiracji torbiel zawsze może się wypełnić ponownie, częściej znika bezpowrotnie.

Leczenie i późniejsza kontrola tzw.follow-up

Torbiele piersi zwykle nie wymagają żadnego leczenia czy obserwacji. Zwykle same zanikają z czasem. Czasami, jeżeli torbiel jest objawowa (bolesna, duża zmieniająca kształt piersi) zostanie wykonana aspiracja czyli usunięcie płynu z torbieli i „zapadnięcie się„ ścian torbieli. Płyn z torbieli może mieć różny kolor od słomkowego do ciemnozielonego lub brązowego.

Jeżeli płyn zabarwiony jest świeżą krwią wymaga wysłania do laboratorjum na sprawdzenie pod mikroskopem. Po aspiracji torbiel zawsze może sie wypełnić ponownie, częściej znika bezpowrotnie.

Po aspiracji można odczuwać pewien dyskomfort czy ból, który znika po zażyciu środków przeciwbólowych, np. paracetamolu.

Jeżeli po aspiracji torbiel powróci postępowanie jest zawsze takie samo, musisz zgłosić się do lekarza specjalisty lub specjalistycznej poradni celem pełnej diagnostyki nowego/powracającego guzka w piersi.

Jak można zapobiegać powstawaniu torbieli w piersiach?

Torbiele w piersiach są wynikiem naturalnych procesów/zmian hormonalnych zachodzących w zdrowym organiźmie dlatego nie ma możliwości zapobiegania im. Przyjmowanie hormonoterapii zastępczej zwiększa możliwość występowania torbieli.

Czy torbiele piersi zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi?

Często pacjentki z torbielą lub torbielami w piersiach żyją w przekonaniu, że są bardziej podatne na rozwinięcie raka piersi. Torbiele nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka piersi ani nie chronią nas przed rakiem piersi. Zarówno pacjentki z torbielami jak i te które nie wyczuwają sobie zmian w piersiach powinny regularnie badać piersi (1x w miesiącu) i w przypadku gdy wyczują zmianę wilkości lub kształtu już zdiagnozowanej torbieli lub nową zmianę w piersi muszą niezwłocznie zgłosić się do poradni specjalistycznej lub lekarza specjalisty.

2. Gruczolakowłókniaki

Co to jest gruczolakowłókniak?

Gruczolakowłókniak to bardzo częsta łagodna (nie nowotworwa) zmiana w piersi.

Gruczolakowłókniaki najczęściej rozwijają się w okresie dorastania dlatego najczęściej są diagnozowane u młodych pacjentek, ale mogą się pojawić w każdym wieku. U mężczyzn też mogą pojawić się gruczolaowłókniaki, ale zdarza sie to bardzo rzadko.

Objawy gruczolakowłókniaków:

Gruczolakowłókniaki w badaniu palpacyjnym najczęściej wyczuwalne są jako gładkie przesuwające się pod palcami guzki.

Gruczolakowłókniaki zwykle są bezbolesne, czasami jednak mogą być nieznacznie lub bardzo bolesne, szczególnie przed miesiączką.

Rodzaje gruczolakowłókniaków:

– Gruczolakowłókniak prosty

Wiekszość gruczolakowłókniaków osiąga wielkość 1-3 cm, oglądane pod mikroskopem wyglądają jednorodnie.

Gruczolakowłókniaki proste nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka piersi.

-Gruczolakowłókniak złożony

Około 15%-30 % gruczolakowłókniaków to tzw. gruczolakowłókniaki złożone. Gruczolakowłókniaki złożone to takie, które w obrazie pod mikroskopem (po biopsji gruboigłowej) mają charakterystyczny wygląd.

Gruczolakowłókniaki złożone nieznacznie (o około 3,1-3,7%) podwyższają ryzyko zachorowania na raka piersi.

-Gruczolakowłókniak olbrzymi lub młodzieńczy

Gruczolakowłókniaki większe niż 5 cm nazywane są gruczolakowłókniakami olbrzymimi. Zdiagnozowane u nastolatek nazywane są gruczolakowłókniakami młodzieńczymi.

Przyczyny powstania gruczolakowłókniaków 

Nie wiemy co wywołuje gruczolakowłókniaki. Prawdopodobnie są wynikiem zwiększonej aktywności receptorów estrogenowych

Diagnostyka 

Jeżeli wyczuwasz sobie guzek w piersi musisz zgłosić się do Poradni Specjalistycznej zajmującej sie badaniem piersi (najczęściej wymagane jest skierowanie od lekarza rodzinnego, ale można najpierw zadzwonić do takiej poradni i zapytać jakie skierowanie jest wymagane) lub do lekarza specjalisty zajmującego sie leczeniem piersi (onkolog, chirurg onkolog lub ginekolog).

Lekarz specjalista przede wszystkim wykona badanie fizykalne i zleci następujące badania:

• mammografię jeżeli ukończyłeś 39 lat, 
• USG piersi (tzw USG celowane wyczuwalnej zmiany),
• biopsję gruboigłową wyczuwalnej zmiany ( u pacjentek powyżej 24r.ż.),
• w wybranych przypadkach kiedy nie można wykonać biopsji gruboigłowej biopsję cienkoigłową.

Gruczolakowłókniaki są najczęściej diagnozowane u młodszych pacjentek. U pacjentek poniżej 24 roku życia wystarczy wykonać badanie fizykalne i USG, jeżeli obraz jest typowy dla gruczolakowłókniaka nie ma potrzeby dalszych badań.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości celem jednoznacznej oceny wykonana zostanie biopsja gruboigłowa lub cienkoigłowa (w wybranyh przypadkach, np. przy braku możliwosci wykonania biopsji gruboigłowej).

U pacjentek powyżej 40r.ż. z wyczuwalnym guzkiem zawsze zostanie zlecona mammografia + USG + biopsja gruboigłowa wyczuwalnego guzka, najczęściej pod kontrolą USG. 

Leczenie i dalsza obserwacja ( tzw. follow-up).

Gruczolakowłókniaki zwykle nie wymagają leczenia lub wizyt kontrolnych. Jedynym zaleceniem jest samokontrola i w przypadku zaobserwowania zmiany w wyczuwalnym guzku (wzrost, zmiana kształtu) należy koniecznie zgłosić się do poradni specjalistycznej/lekarza specjalisty.

Zdecydowana większość gruczolakowłókniaków nie powiększy się, niektóre ulegną zmniejszeniu lub nawet zanikną. Niewielki odsetek gruczolakowłókniaków powiększy się, najczęściej zdarza się to u nastoletnich pacjętek. Gruczolakowłókniaki zwiększają się też w czasie ciąży i karmienia piersią czy w czasie hormonoterapii zastępczej, wracają jednak do pierwotnego rozmiaru po zaprzestaniu karmienia piersią czy terapii hormonalnej.

Leczenie chirurgiczne gruczolakowłókniaków

Czasami konieczne jest chirurgiczne usunięcie gruczolakowłókniaka, dzieje się tak jeżeli gruczolakowłókniak jest większy niż 3cm, mamy do czynienia z gruczolakowłókniakiem złożonym lub młodzieńczym lub jeżeli pacjentka prosi o usunięcie gruczolakowłókniaka. Zabieg usunięcia gruczolakowłókniaka najczęściej odbywa się w znieczuleniu ogólnym na sali operacyjnej. Po zabiegu zakładane są szwy, które w przypadku nierozpuszczalnych szwów usuwa się po okresie około tygodnia. 

Usunięcie gruczolakowłókniaka w biopsji mammotomicznej ze wspomaganiem próżniowym (tzw Vacuum assisted excision biopsy VAE) :

Gruczolakowłókniaki mniejsze niż 3cm i leżące w bezpiecznej odległości od skóry i klatki piersiowej mogą być usunięte za pomocą VAE  (biopsji mammotomicznej ze wspomaganiem próżniowym). Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym bez konieczności znieczulenia ogólnego. Pod kontrolą USG usuwa się całą zmianę i wysyła do badania histopatologicznego. Pacjentka po zabiegu jest pouczona o konieczności tzw. oszczędzającego trybu życia przez 48 godz. (nie nadwyrężania ręki po stronie usuniętego gruczolakowłókniaka), możliwości wystąpienia bólu ( którego leczymy Paracetamolem) ,i zasiniaczeniu, które znikają w ciągu kilku dni/tygodni.

Co dalej po zdjagnozowaniu /leczeniu gruczolakowłókniaka

Większość gruczolaowłókniaków nie zwiększa ryzyka zachorowania na raka piersi.

Gruczolakowłókniaki złożone nieznacznie podnoszą ryzyko zachorowania na raka piersi nie znaczy to jednak, że każda pacjentka z gruczolakowłókniam złożonym zachoruje na raka piersi.

Bardzo waże jest samobadanie piersi i zgłoszenie się do specjalisty zaraz po wykryciu zmian w piersiach niezależnie od czasu jaki upłynął od zdjagnozowania gruczolakowłókniaka.

3. Ból piersi

Ból piersi – jest najczęstrzą przyczyną zgłaszania się do lekarza z powodu piersi.

Jest wiele przyczyn z powodu których piersi mogą być bolesne. Jest praktycznie niespotykane żeby ból piersi był jedynym objawem raka piersi (bez objawów towarzyszących).

Ból piersi związany z miesiączką

Objawy bólu piersi związanego z miesiączką :

• tępy, z uczuciem ciężkości, męczący – od łagodnego po bardzo silny
• ból który zaczyna się 2 tygodnie przed okresem i stopniowo narasta a po okresie ustępuje
• zwykle (lecz nie zawsze) dotyczy obu piersi i czasami promieniuje do pachy

Jak sobie pomóc samemu ?

można :

-zażyć paracetamol lub ibuprofen lub posmarować piersi maścią ze środkiem przeciwbólowym,

-nosić dopasowany biustonosz w ciągu dnia i zakładać miękki biustonosz do snu.

Nie ma badań klinicznych potwierdzających że vitamina E lub tabletki z wiesiołkiem lekarskim czy soją pomagają zwalczyć ból piersi, ale jeżeli pomagają to nie ma przeciwwskazań.

Ból piersi nie związany z miesiączką

Czasami ból piersi może być spowodowany:

• urazem lub skręceniem kregosłupa szyjnego, barku czy kręgosłupa piersiowego
• niektóre tabletki antykoncepcyjne oraz niektóre leki przeciwdepresyjne mogą wywoływać ból piersi- sprawdź informacje o działaniach niepożądanych na ulotce
• zapalenie piersi czy ropień piersi – ból jest jednym z objawów towarzyszących
• ciąża – ból piersi może być wczesną oznaką

Ból piersi a menopauza

Zmiany hormonalne w czasie menopauzy mogą powodować ból piersi.

Po zakończeniu menopauzy (12 miesięcy bez miesiączk) ból piersi powinien zniknąć.

Kiedy należy zgłosić sie do lekarza 

• ból nie ustępuje, a środki przeciwbólowe nie pomagają,
• masz wysoką temperaturę lub czujesz się rozgrzana i masz dreszcze,
• część piersi lub cała pierś jest czerwona, gorąca i opuchnięta,
• w twojej rodzinie występuje rak piersi,
• możesz być w ciąży- sprawdź testem ciążowym.

Badania które należy wykonać u pacjentki, u której jedynym objawem klinicznym jest ból piersi (obu, jednej lub miejscowy)

• u każdej pacjentki niezależnie od wieku należy wykonać badanie palpacyjne piersi i dołów pachowych,

• każda pacjentka powyżej 40 roku życia musi mieć wykonaną mammografię (jeżeli nie było wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich 6 miesięcy).

• pacjentka poniżej 40 roku życia, u której lekarz podczas badania fizykalnego wyczuwa lub widzi zmiany w piersi powinna mieć wykonane badanie USG piersi.
• W praktyce każda pacjentka poniżej 40 r.ż. i większość pacjentek powyżej 40 r.ż.  są kierowane na badanie USG piersi tylko z powodu bólu piersi. USG piersi nie wnosi nic do diagnostyki bólu piersi ma jednak działanie lecznicze dla pacjentki i uspakajające dla lekarza.

Zalecenia :

Przy prawidłowym badaniu palpacyjnem i bezzmianowej mammografii pacjentka nie wymaga dalszych badań ani wizyt kontrolnych.