Tak zwana wznowa u pacjentek, które były leczone z powodu raka piersi to rak piersi, który pojawia się miesiące lub lata po zakończonym leczeniu (lub w trakcie leczenia). Wznowa może pojawić sie w tym samym miejscu co rak pierwotny, tak zwana wznowa miejscowa lub w narządach odległych tzw. wznowa odległa (rozsiana). Wznowa pojawiająca się w węzłach chłonnych pod pachą po stronie leczonej piersi nazywana jest wznową regionalną. Obecnie istnieje wiele możliwości leczenia wznowy raka i nawet w przypadkach w których nie można oczekiwać pełnego wyleczenia można kontrolować chorobę przez długi okres. W polskich warunkach bardzo ważne jest aby leczyć się lub być w kontakcie z ośrodkiem/lekarzem specjalizującym się w leczeniu raka piersi bo tylko w takim ośrodku można otrzymać odpowiednie leczenie w zależności od stanu zaawansowania choroby. Bardzo ważne jest stosowanie leczenia w odpowiedniej kolejności, nie podawania leków zarezerwowanych do bardziej zaawansowanych stadiów choroby za wcześnie, gdyż to może znacznie ograniczyć możliwości leczenia i w efekcie skrócić czas przeżycia.
Objawy wznowy miejscowej:
– nowy guzek lub zgrubienie w pozostałym miąższu piersi,
– zmiany na skórze piersi (nowe zgrubienie, wciagnięcie, pomarszczenie, zmiany zapalne skóry, zaczerwienienie),
– wyciek z brodawki sutkowej.
U pacjentek po mastektomii wznowa miejscowa może pojawić sie w bliźnie po mastektomii lub na ścianie klatki piersiowej w postaci:
– jednego lub kilku niebolesnych guzków podskórnych na ścianie klatki piersiowej
lub
– nowego zgrubienia w przebiegu blizny po mastektomii lub w jej okolicy.
Wznowa regionalna: kiedy rak pojawia się w tak zwanych regionalnych węzłach chłonnych: pachowych, nad i podobojczykowych czy dolnej partii węzłów chłonnych na szyi w postaci wyczuwalnego powiekszonego węzła/węzłów chłonnych.
Wznowa odległa (rozsiana, przerzutowa): kiedy choroba pojawia się w narządach odległych, najczęściej w kościach, wątrobie czy płucach.
Objawy mogą obejmować ;
– utrzymujący się i pogarszający ból w kaltce piersiowej, ból kręgosłupa czy biodra,
– utrzymujący się kaszel,
– trudności w oddychaniu,
– utratę apetytu,
– utatę wagi ciała,
– silny ból głowy,
– drgawki.
Diagnostyka wznowy:
Pacjentki po leczeniu lub w trakcie tak zwanego leczenia uzupełniającego raka piersi pozostają pod opieką lekarza prowadzącego. Na wizytach kontrolnych lekarz bada pacjentkę fizykalnie i zbiera wywiad pod kątem wykluczenia ewentualnej wznowy. Jeżeli jednak pacjentka sama wyczuje sobie lub zaobserwuje objawy mogące świadczyć o wznowie (wymienione powyżej) musi koniecznie pilnie zgłosić się do lekarza prowadzącego.
Lekarz prowadzący w zależności od objawów zleci:
– w przypadku podejrzenia wznowy miejscowej (wyczuwalny guzek, zgrubienie) mammografię piersi (zawsze po leczeniu oszczędzającym)+USG (zawsze) +/- biopsję gruboigłową (w zależności od obrazu w mammografii i USG ).
W niektórych przypadkach lekarz diagnosta (radiolog specjalizujący się w diagnostyce piersi) zaleci wykonanie rezonansu magnetycznego piersi.
– w przypadku podejrzenia wznowy regionalnej: USG węzłów chłonnych + biopsję gruboigłową podejrzanych węzłów (jeżeli z przyczyn technicznych biopsja gruboigłowa jest niemożliwa to biopsję cienkoigłową).
– w przypadku podejrzenia wznowy rozsianej oraz w przypadku potwierdzenia wznowy miejscowej, badania krwi oraz, w zalezności od objawów zdjęcie rtg, tomografię komputerową TK, scyntygrafię kości. W zależności od wyników i po konsultacji z radiologiem dalsze bardziej specjalistyczne badania jak rezonans magnetyczny, PET i inne.
Zawsze należy dążyć do wykonania biopsji gruboigłowej wznowy i poznania obrazu histopatologicznego i statusu receptorowego wznowy. Biopsję wznowy wykonuje się pod kontrolą USG lub mammografii, czy tomografii komputerowej (ośrodki specjalizujące się w leczeniu chorób piersi na ogół mają możliwość lub powinny mieć możliwość wykonania biopsji). Jest to konieczne celem zaproponowania odpowiedniego leczenia. Wznowa raka piersi może mieć zupełnie inny charakter niż pierwotny rak piersi i może wymagać zmiany leczenia układowego. Bez wiedzy na temat obrazu histopatologicznego i statusu receptorowego nie można zastosować najbardziej optymalnego leczenia dla danego pacjenta. Obraz wznowy odległej może też okazać się inną chorobą, nie związaną z rakiem piersi, czasami tylko wynik badania histopatologicznego może rozstrzygnąć czy mamy do czynienia z chorobą przerzutową raka piersi czy z inną chorobą.
Nie każdy chory wymaga wszystkich badań dodatkowych. Lekarz prowadzący z radiologiem specjalizującym się w diagnostyce raka piersi proponują badania konieczne dla konkretnego pacjenta.
Prawidłowe leczenie wznowy (tak samo jak prawidłowe leczenie raka pierwotnego) może być zaproponowane dopiero po zakończeniu pełnej diagnostyki i zależy od wielu czynników:
– wielkości i umiejscowienia wznowy,
– obecności receptorów,
– leczenia które było zastosowane w leczeniu raka pierwotnego,
– ogólnego stanu zdrowia,
– i tak jak we wszystkich przypadkach od decyzji pacjenta czy i jakie leczenie chce zastosować.
Pacjent zawsze powinien mieć całkowitą wiedzę na temat swojej choroby (jakie są tzw. prognozy) i znać propozycje najbardziej optymalnego leczenia (z wiedzą na temat wszystkich możliwych skutków ubocznych). Pacjent ma prawo nie podjąć zaproponowanego leczenia i wybrać zaprzestanie leczenia (mając rzetelną wiedzę na temat konsekwencji takiej decyzji) lub poprosić o inną, mniej korzystną z punktu widzenia medycznego, propozycję leczenia, jeżeli taka istnieje. Pacjent nie może żądać zastosowania konkretnego schematu leczenia jeżeli nie jest on odpowiedni do zaawansowania, statusu receptorów i stanu ogólnego jego choroby.
W przypadku leczenia wznowy jeszcze bardziej niż w przypadku leczenia raka pierwotnego niezwykle ważne jest wsparcie psychologiczne dla pacjenta i jego najbliższych. Jeżeli chcemy osiągnąć wyleczenie lub maksymalne przedłużenie życia to powinno nam zależeć, żeby było to życie jak najbardziej wartościowe dla tego konkretnego pacjenta. Nie zdominowane chorobą nowotworową. Nie każdy z nas, a wręcz większość z nas nie jest przygotowana psychicznie na walkę z rakiem czy to własnym, czy osoby nam najbliższej dlatego niezwykle ważna jest współpraca z odpowiednio przygotowanym do tego psychologiem.